Ook in een blockchain wereld is de accountant relevant

Maar hij moet zichzelf wel voortdurend opnieuw uitvinden

Waar Bitcoin in 2020 een comeback maakte, waren non-fungible tokens (NFT’s) de hype van 2021. De gemiddelde Nederlander kijkt wellicht wat gereserveerd naar crypto en NFT’s, maar blockchain kent nuttige toepassingen. Een goed voorbeeld is het Nederlandse bedrijf Guts Tickets. Dit bedrijf verkoopt in hun app tickets rechtstreeks van artiest naar de bezoeker. Door blockchaintechnologie is fraude onmogelijk. Bovendien blijven de prijzen bij doorverkoop binnen een bepaalde bandbreedte. In het dagelijks leven wordt blockchain steeds vaker toegepast. Maar hoe zit dat in de accountancy? We vroegen het prof. dr. Eddy Vaassen RA, hoogleraar in accountancy aan Tilburg University en ook betrokken bij de opleidingen tot registeraccountant en registercontroller aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Blockchain wordt dus steeds vaker toegepast, maar hoe werkt het eigenlijk? Eddy Vaassen: “Eigenlijk is een blockchain een gedistribueerde database. Er zijn meerdere kopieën van dezelfde database. In een blockchain worden alleen valide transacties opgenomen. Er kunnen geen aanpassingen gemaakt worden, tenzij deze het gevolg zijn van valide transacties. Bovendien blijven alle transacties voor altijd beschikbaar en daarmee controleerbaar.” Dat maakt de data in een blockchain 100% betrouwbaar. Doordat er sprake is van een betrouwbare, gedeelde waarheid worden tussenpersonen die nodig zijn om vertrouwen te garanderen (zogenaamde trusted third parties) overbodig. Doordat zij overbodig worden, worden de transactiekosten lager en verlopen transacties efficiënter.

Auditen van software

Als klanten van accountants blockchaintoepassingen gaan gebruiken, dan zal het werk van de accountant zich daarop moeten aanpassen. Professor Vaassen: “De controlerend accountant blijft een belangrijke rol spelen in het economisch verkeer, maar hij zal zichzelf wel opnieuw moeten uitvinden.” Hoewel de informatie in de blockchain altijd kloppend is, kan het kan wél zo zijn dat er van alles misgaat in de organisatie rondom die blockchain. “Zo kan een smart contract, dat ervoor zorgt dat de transacties juist worden verwerkt in de blockchain, fouten bevatten, een cryptowallet gekraakt worden door hackers en kunnen malafide deelnemers per ongeluk toegelaten worden tot een private  blockchain,” aldus Vaassen. De accountant van de toekomst zal meer bezig zijn met het controleren van de organisatie, de systemen en de digitale infrastructuur en hij zal zélf onderdeel gaan uitmaken van het blockchain netwerk waarvan zijn klant gebruik maakt

“In een blockchain is informatie 100% betrouwbaar”

Volgens professor Vaassen zou het best kunnen dat we naar een systeem van continuous auditing gaan. Accounting wordt dan gedaan in de blockchain van de klant, want de accountant is onderdeel van diens netwerk. Elke transactie die verwerkt wordt in de blockchain wordt automatisch geëvalueerd. Op basis van die evaluatie wordt een kwaliteitsoordeel gegeven. Als dat oordeel onbevredigend is, kan de transactie niet doorgaan. Zo wordt de kwaliteit en betrouwbaarheid binnen de blockchain dus 100% gewaarborgd. Vaassen: “Op dit moment bestaat zoiets nog niet, maar er wordt steeds meer onderzoek naar gedaan in de praktijk en door verschillende onderzoeksinstituten.”

Splitsing

De moderne accountant moet dus goed digitaal onderlegd zijn, maar dat is niet het enige. “De komende jaren moet de accountant ook leren hoe hij assurance kan geven in het kader van duurzaamheidsverslaggeving,” aldus Vaassen. “Als je daarbij optelt dat het beroep nog steeds bezig is met het maken van een kwaliteitsslag, wat door middel van intensief toezicht en vergaande regelgeving wordt afgedwongen, dan ligt er momenteel eigenlijk iets te veel op het bordje van de individuele accountant.”

“Momenteel ligt er eigenlijk iets te veel op het bordje van de individuele accountant.”

Een splitsing van het beroep van accountant ligt volgens de Tilburgse hoogleraar dan ook voor de hand. “Het zou goed kunnen dat er een splitsing ontstaat tussen een data quality auditor die meer digitale competenties heeft en een compliance editor die meer kennis heeft van wet- en regelgeving.” De data quality auditor is dan vooral bezig met het auditen van software, data en de technische infrastructuur daaromheen. Deze accountant heeft ook verstand van andere emerging technologies, zoals artificial intelligence en internet of things.

Klaar voor de toekomst

Hoewel het accountantsberoep in de toekomst vermoedelijk fors gaat veranderen, denkt professor Vaassen dat de huidige accountant goed voorbereid is op de toekomst. “Momenteel zetten kantoren fors in op data-analyse in de audit. Ook de opleidingen worden daar in rap tempo op aangepast.” Hij geeft toe dat er vertraging zit in het aanpassen van de theorie- en praktijkopleidingen voor nieuwe accountants. Mede hierom is permanente educatie van de huidige accountants belangrijk. “Maar,” sluit Vaassen af, “gelukkig is er voor accountants nog genoeg ruimte om relevant te blijven.”

Dit artikel is geschreven door Wilmer Klaassen, student-assistent bij Erasmus Institute for Business Economics (EIBE).