Bevredigende Winst: Deel V

In dit vijfde artikel van de ‘Bevredigende Winst’ reeks, gaan Lans Bovenberg en Ard Jan Biemond in op de verhouding tussen het simultaan behartigen van belangen en het bereiken van bevredigende winst. Wanneer het nastreven van maximale winst wordt ingeruild voor het streven naar bevredigende winst, kunnen we volgens de auteurs terecht komen in win-win-winsituaties waar 1+1 = 3. Lans Bovenberg is professor Relational economics, Values and Leadership aan de Erasmus School of Economics en Ard Jan Biemond is secretaris bij het Erasmus Economics and Theology Institute.

Bevredigende winst en het simultaan behartigen van belangen
Samenwerken en taakverdeling zijn essentieel voor onze economie. De boer
zorgt voor ons eten, de bank beheert ons vermogen, de recyclingbedrijven
ruimen ons afval op en de overheid zorgt voor veiligheid. Dat levert ons
allemaal grote welvaart op. We hadden deze taken ook allemaal persoonlijk
op ons kunnen nemen, net zoals dat in de Middeleeuwen het geval was. Onze
welvaart zou dan echter veel kleiner zijn geweest. Of we hadden een
samenleving kunnen opzetten zoals India, waar de taken wel verdeeld zijn,
maar de rijken alle winst voor zichzelf houden. Daar zouden de meeste
mensen ook niet gelukkiger van worden. Daarom zijn samen-werken en samen
de winst delen belangrijke voorwaarden voor onze welvaart.

Economie = relaties
Economie is in haar kern relationeel. Door samen te werken, creëren we
welvaart en komt de economie tot stand. Samenwerking biedt namelijk de
mogelijkheid tot specialisatie en diversificatie, zodat iedereen kan doen
waar hij goed in is. De opbrengsten van ons werk zouden een stuk kleiner
zijn als iedereen als een manusje-van-alles aan de slag zou gaan, in plaats
van zich ergens in te specialiseren en bekwamen. En als iedereen zich in
zijn specialisme bekwaamd heeft, zijn de gezamenlijke opbrengsten een stuk
groter. Voor de economie is het wel essentieel dat de voortbrengselen van
de specialisatie geruild en gedeeld worden, zodat iedereen ook krijgt wat
hij wil. Dan is iedereen beter uit, en geldt het mantra van de opsomming:
1 + 1 = 3.

Win-win-win
De wezenlijke voorwaarde voor een positieve uitkomst van samenwerking en
specialisatie is het simultaan behartigen van belangen (SBB). Dit wil
zeggen dat iedereen die belang heeft bij een bepaalde economische
activiteit, daarin betrokken wordt en dat zijn belang tegen dat van de
anderen wordt afgewogen. Iedereen doet ertoe, wordt als waardige mens
erkend en meegenomen in de belangenafweging. Het gevolg daarvan is dat
geen enkel belang de boventoon mag voeren, en dat evenzeer geen enkel
belang wordt overgeslagen.
Wederzijds voordeel gaat niet altijd samen met SBB. Als twee partijen
gezamenlijk een voordeel weten te behalen, wordt dat als een winwinsituatie gekenschetst.
Vanzelfsprekend is dat een betere uitkomst dan
de win-losedeal, waarvan president Trump de bewonderaar is. Maar niet
zelden komt de rekening van een win-winovereenkomst terecht bij een derde
partij die niet heeft meeonderhandeld, zoals het milieu, en is er feitelijk
sprake van een win-win-losetoestand. Vanuit het perspectief van SBB is het
essentieel dat alle belangen worden behartigd, en zijn alleen win-winwinuitkomsten wenselijk.
Dit wordt gerealiseerd wanneer alle partijen, ook onafhankelijke derden die niet meebeslissen, profiteren.

Winststreven
Het streven naar bevredigende winst ontstaat wanneer een onderneming beseft
dat er andere, zwakkere belangen, die niet in de winst te vatten zijn,
voor een bedrijf ook van belang zijn. Omdat niet al deze belangen te rijmen
zijn met het maximaal vermeerderen van de winst, zal het simultaan
behartigen van sommige van die belangen de winst beperken, zeker op de
kortere termijn. Maximale winst op korte termijn is vaak niet verenigbaar
met SBB, omdat dat impliceert dat de belangen van anderen ondergeschikt
gemaakt worden aan de winst van de eigen onderneming.
Een verlies nemen is echter ook geen optie, omdat je dan zelf geen voordeel
hebt van de activiteit. Als dit te vaak voorkomt, kan de onderneming niet
voort blijven bestaan. Een bevredigende winst is dus de uitkomst van SBB,
en wel in de vorm van een bevredigende uitkomst voor alle partijen. Dat is
de enige, smalle weg naar algemene tevredenheid en welzijn.