Het bedrijf staat niet alleen voor een crisis

Naar aanleiding van de coronacrisis schrijven Ard Jan Biemond, Harry Commandeur en Henri Slob een drieluik over de bedrijfseconomische lessen die we van deze crisis kunnen leren. In dit tweede artikel bespreken ze alle belanghebbenden van een onderneming in tijden van crisis.

Ard Jan Biemond is secretaris bij het Erasmus Economics and Theology Institute,
Harry Commandeur is hoogleraar Industriële Economie en Bedrijfshuishoudkunde aan
de Erasmus Universiteit en Henri Slob is junior onderzoeker bij het Erasmus
Institute for Business Economics.
_____________________________________
Neen, iedereen die bij een onderneming belang heeft, staat voor een crisis.
Werknemers, klanten, leveranciers en de overheid: iedereen voelt de crisis
en de beslissingen van de bedrijfsleiding. In dit artikel bespreken wij hoe
belangrijk het is dat een bedrijfsbestuur niet alleen de eigen belangen,
maar ook die van de andere belanghebbenden in deze crisistijd meeneemt.
Daarmee is dit artikel het tweede in een reeks over de coronacrisis en de
bedrijfseconomische beginselen.

Een goede bedrijfseconoom vraagt zich niet alleen af wat de bedrijfsvoering
hemzelf of de aandeelhouders oplevert, maar ook wat de invloed van de
bedrijfsvoering is op anderen. Alleen dan kan het bedrijf een opbouwende,
positieve rol vervullen in de economie en de samenleving, in het bijzonder in crisistijd.

Onder invloed van het neoklassieke economische denken is dit uitgangspunt
echter naar de achtergrond gedrukt. Daarom leidt het neoklassieke denken in
deze crisistijd tot oneerlijke en onrechtvaardige besluiten en uitkomsten.
Het hoofdprobleem ontstaat wanneer de bedrijfseconoom alleen nog maar de
eigen winst vooropstelt, en zich niet meer afvraagt wat de verdere gevolgen
van zijn bedrijfsvoering zijn. Volgens het neoklassieke paradigma is die
smalle focus juist de opdracht van het bedrijf: Milton Friedman schreef the
only business of business is business(1). Bovendien gaat de neoklassieke econoom
ervanuit dat de mens alleen maar bezig is met zijn eigen welzijn en welvaart.
Deze twee ingrediënten sporen hem aan tot een maatschappelijk destructieve bedrijfsvoering.

De huidige coronacrisis brengt dit goed aan het licht. Door het grotendeels
stilleggen van economische activiteit maken veel bedrijven een ongekende
wegval van omzet mee. Bovendien ligt er een recessie in het verschiet, zodat de economische
toekomst niet zo mooi is. De cruciale vraag is hoe bedrijven
met deze tegenslag omgaan, en op wie ze de problemen afwentelen.

Uit de media blijkt dat veel (grote) bedrijven ervoor kiezen om de rekening
zoveel mogelijk bij anderen neer te leggen. Zo legt de koopjesketen Action
de rekening grotendeels bij haar leveranciers, door deze later te betalen en
orders af te zeggen(2). Andere bedrijven proberen de rekening door te sluizen
naar hun werknemers, door mensen met een tijdelijk contract te laten gaan en
flexwerkers en zzp’ers niet langer in te huren(3). Weer andere bedrijven, zoals
vliegtuigmaatschappijen, leggen de rekening via staatssteun neer bij de
maatschappij(4). Het is de vraag of deze besluiten moreel te verantwoorden
zijn, want ze getuigen van weinig liefde en solidariteit voor de genoemde
belanghebbenden(5).

Uit het voorgaande blijkt duidelijk dat al deze partijen belang hebben bij
een goed functionerende en winstgevende onderneming. In meerdere of mindere
mate zijn ze van de onderneming afhankelijk voor hun eigen inkomen of gemak.
De leiders van een onderneming hebben de morele plicht om ook nu de invloed
van hun besluiten op deze belanghebbenden mee te nemen(6). Ze moeten niet
alleen hun bedrijf door de crisis heen helpen, maar ook iedereen die deels
van het bedrijf afhankelijk is.

1. Friedman, M. (1970) The social responsibility of business is to increase its profits. The New York Times
Magazine, 13 september.
2. Financieele Dagblad (20 maart 2020). Op kosten van de leveranciers. Geraadpleegd op 25 maart 2020 via
https://fd.nl/ondernemen/1338679/op-kosten-van-de-leveranciers
3. De Ruiter, M. (15 maart 2020). Corona treft vooral de zwakke broeders van de arbeidsmarkt: zzp’ers,
oproep- en uitzendkrachten. De Volkskrant. Geraadpleegd op 25 maart 2020 via
https://www.volkskrant.nl/economie/corona-treft-vooral-de-zwakke-broeders-van-de-arbeidsmarktzzp-ers-oproep-en-uitzendkrachten
4. Duursma, M (20 maart 2020). Niet alleen gejuich over staatssteun. NRC Handelsblad. Geraadpleegd op 25
maart 2020 via https://www.nrc.nl/nieuws/2020/03/20/niet-alleen-gejuich-over-staatssteun-a3994348
5. Kaptein, M. (2020). The Moral Duty to Love your Stakeholders. Gelezen op 23 maart 2020 via:
https://www.researchgate.net/publication/338101110_The_Moral_Duty_to_Love_Your_Stakeholders
6. Biemond, J.A., Slob, H. & Commandeur, H.R. (2020). De bedrijfseconoom moet mee met de tijdgeest.
Economisch-Statistische Berichten, 105(2), p.90-91.